ΟΞΕΙΔΩΤΙΚΟ ΣΤΡΕΣ Η ΑΙΤΙΑ ΠΟΛΛΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ

Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί μεγάλο βάρος από τους επιστήμονες στην έρευνα γύρω από το οξειδωτικό στρες. Οι μελέτες έχουν στραφεί κυρίως στο μεγάλο εύρος ασθενειών που συνδέονται με τη χημεία των ελεύθερων ριζών, όπως είναι ο διαβήτης καθώς και η διαδικασία της γήρανσης.

Ο όρος οξειδωτικό στρες αναφέρεται ουσιαστικά στο ποσοστό εσωτερικής καταστροφής ενός οργανισμού από ιδιαίτερα δραστικά μόρια που λέγονται ελεύθερες ρίζες. Οι ελεύθερες ρίζες παράγονται φυσιολογικά σε απόκριση μιας ποικιλίας καθημερινών λειτουργιών του οργανισμού (π.χ. αναπνοή, ηπατική αποτοξίνωση, ανοσοαπόκριση). Σε μερικές περιπτώσεις δρουν προστατευτικά (π.χ. εναντίον
βακτηρίων) αλλά εάν δεν απομακρυνθούν γρήγορα από τον οργανισμό μπορεί να γίνουν καταστροφικές. Ιδιαίτερα μεγάλα ποσά ελευθέρων ριζών παράγονται όμως και από εξωτερικούς παράγοντες όπως έκθεση σε αλκοόλ, μόλυνση, καπνό τσιγάρου, ακτινοβολία, φάρμακα, κ.α. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι μόνο μία ρουφηξιά τσιγάρου μπορεί να περιέχει μέχρι 1015 ελεύθερες ρίζες με αποτέλεσμα έστω και για λίγη ώρα η γλουταθειόνη και η βιταμίνη C σχεδόν να εκμηδενίζονται.

Οι περισσότερες ελεύθερες ρίζες είναι ασταθή μόρια τα οποία μπορούν να αποσπάσουν ένα ηλεκτρόνιο από ένα κοντινό μόριο και έτσι να προκαλέσουν βιολογικη βλάβη. Τα διατροφικά αντιοξειδωτικά, όπως επίσης και τα ενδογενή αντιοξειδωτικά ένζυμα (δισμουτάση του σουπεροξειδίου και υπεροξειδάση της γλουταθειόνης), παρέχουν σημαντική προστασία ενάντια στις ελεύθερες ρίζες. Το οξειδωτικό στρες προκύπτει όταν το ευαίσθητο αυτό ισοζύγιο προ-οξειδωτικών/αντιοξειδωτικών διαταράσσεται προς όφελος της προ-οξειδωτικής κατάστασης.

Οξειδωτικό Στρες και Διαταραχές της Υγείας
Το οξειδωτικό στρες συμμετέχει σε πολλές, αν όχι σε όλες, παθολογικές καταστάσεις όπως:

Ρευματοειδή αρθρίτιδα

Άλλες αρθρίτιδες

Άσθμα

Σακχαρώδη Διαβήτη

Καρκίνο

Αθηροσκλήρυνση

Ηλικιακό Νευροεκφυλισμό της Ωχράς Κηλίδας

Νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως Parkinson και Alzheimer

Πιο συγκεκριμένα η περίσσεια ελευθέρων ριζών μπορεί να οδηγήσει σε αλλοίωση των κυτταρικών μεμβρανών (διακοπή της διακυτταρικής επικοινωνίας), των νουκλεϊκών οξέων (αυξημένος κίνδυνος καρκινογέννεσης), των μιτοχονδρίων (αποσύζευξη ενεργειακής παραγωγής) και των πρωτεϊνών. Οι ασθένειες οι οποίες συνδέονται με τη ζημιά λόγω ελευθέρων ριζών είναι καρδιακές παθήσεις, νευρολογικές παθήσεις, αναπνευστικά προβλήματα, δερματικές παθήσεις, περιβαλλοντική ευαισθησία, φλεγμονώδης ασθένεια του εντέρου, χρόνιο σύνδρομο κόπωσης καθώς και AIDS ή παρεμφερείς ασθένειες. Μάλιστα, είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι κατά την ανάπτυξη επίκτητης ανοσοανεπάρκειας (AIDS) σε άτομα με HIV, η γλουταθειόνη, το κυριότερο ενδοκυτταρικό αντιοξειδωτικό, εξαλείφεται.

Σε κλινικό επίπεδο οι ελεύθερες ρίζες και τα υπεροξείδια λιπιδίων βρίσκονται ανεβασμένα σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα και συστηματικό ερυθηματώδη λύκο όπως επίσης και σε ασθενείς με ασθένειες των νεφρικών τριχοειδών. Διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της υπέρτασης και στην αποδόμηση της προστακυκλίνης και του οξειδίου του αζώτου. Επιπλέον, έχουν εμπλακεί στην εκδήλωση του διαβήτη και στις μακροπρόθεσμες επιπλοκές του λόγω της καταστροφής των παγκρεατικών β κυττάρων. Επίσης, ασθενείς με διαβήτη Τύπου 1 και αγγειοπάθειες έχουν πολύ υψηλότερα επίπεδα λιπιδικών υπεροξειδίων οδηγώντας έτσι στο συμπέρασμα ότι μετέχουν στην ανάπτυξη της αθηροσκλήρυνσης. Τέλος, οι Δραστικές Ενώσεις Οξυγόνου (ROS) έχουν εμπλακεί στην ελκώδη κολίτιδα, στον καρκίνο του μαστού, όπου τα επίπεδα των ROS είναι σαφώς αυξημένα σε γυναίκες με μαστογραφική δυσπλασία και σε πολλές ασθένειες του ήπατος.

Συμπεραίνουμε δηλαδή ότι το εύρος των ασθενειών στις οποίες εμφανίζεται κατάσταση αυξημένου οξειδωτικού στρες περιλαμβάνει τόσο το νευρικό, όσο και το ενδοκρινικό και το ανοσοποιητικό σύστημα.

Διάγνωση
Η διερεύνηση της οξειδωτικής κατάστασης ενός οργανισμού είναι μια πολυ σημαντική διαδικασία ιδιαίτερα σε περιπτώσεις αυξημένης οξειδωτικής επιβάρυνσης όπως έντονη άσκηση, εργασία σε βεβαρυμένες περιβαλοντικά συνθήκες, ισχυρή φαρμακευτική αγωγή, κάπνισμα, ασθένειες (ειδικά όταν εμπλέκουν φλεγμονές). Μια πλήρης διερεύνηση θα πρέπει να περιλαμβάνει πολλαπλά συστήματα όπως μέτρηση των επιπεδων των αντιοξειδωτικών μορίων του οργανισμού, μέτρηση της οξειδωτικής βλάβης σε κυτταρικό επίπεδο, μέτρηση των οδών αποτοξίνωσης του ήπατος κ.α. Δυστυχώς στην αγορά κυκλοφορούν μέθοδοι που - σε ορισμένες περιπτώσεις - καν δεν μετρούν αυτό που διαφημίζουν. Κάνουν χρήση τριχοειδούς αίματος (π.χ. από ένα μικρό τρύπημα του δακτύλου) ή καν δεν χρησιμοποιούν βιολογικό δείγμα αλλά την ενέργεια (?!?) του σώματος. Η βιολογική οξείδωση είναι μια σοβαρή βιοχημική διαδικασία και πρέπει απαραίτητα να αντιμετωπίζεται με υπευθυνότητα. Η εξέταση της Genova Diagnostics χρησιμοποιεί ληψη φλεβικού αίματος για να πραγματοποιήσει μια εν τω βάθει εκτίμηση της κατάστασης του οξειδωτικού στρες και των αντιοξειδωτικών αποθεμάτων. Για περισσότερες πληροφορίες διαβάστε εδώ. Σε κάθε περίπτωση, η ερμηνεία των αποτελεσμάτων της εξέτασης πρέπει να γίνεται έτσι ώστε να αντικατοπτρίζει την κατάσταση και τις προσωπικές απαιτήσεις κάθε ασθενούς.

Προστασία και Θεραπευτικές Προσεγγίσεις
Για να καταπολεμήσουμε το οξειδωτικό στρες υπάρχουν πολλά πράγματα τα οποία μπορούμε να προσθέσουμε στην καθημερινότητά μας, τα οποία μπορούν να μας βοηθήσουν να προλάβουμε αλλά και να επιβραδύνουμε όλες τις συνέπειές του. Οι δράσεις αυτές μπορούν να διαιρεθούν σε τρεις κατηγορίες:

Διατροφή:
Όπως είναι γνωστό από την αρχαιότητα, τα φρούτα περιέχουν σημαντικές ποσότητες αντιοξειδωτικών. Φρούτα όπως μήλα και αχλάδια, αν είμαστε σίγουροι για την οργανική τους προέλευση, πρέπει να καταναλώνονται με τη φλούδα αφού πλυθούν πολύ καλά. Αλλιώς να καθαρίζονται καθώς το μεγαλύτερο μέρος των φυτοφαρμάκων παραμένει στην εξωτερική πλευρά. Επίσης, τα λαχανικά, με κυριότερα τα σκουροπράσινα είναι άφθονες πηγές αντιοξειδωτικών. Τα ψάρια, και κυρίως τα λιπαρά ψάρια είναι πλούσιες πηγές των αντιφλεγμονωδών ω-3 λιπαρών οξέων, ενώ το ελαιόλαδο είναι το ανώτερο σε ποιότητα λάδι που χρησιμοποιείται παγκοσμίως. Παράλληλα, η μάσηση και κατάποση των τροφών πρέπει να γίνεται αργά και όχι βιαστικά έτσι ώστε να δίδεται η δυνατότητα στον οργανισμό να αφομοιώσει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία. Πρέπει να αποφεύγονται μεγάλες ποσότητες καφέ και αλκοόλ.

Συνήθειες:
Υπάρχουν γευστικές συνήθειες οι οποίες ταυτόχρονα αποτελούν και σημαντικές πηγές αντιοξειδωτικών. Μία από αυτές είναι το πράσινο τσάι. Το πράσινο τσάι περιέχει μεγάλες ποσότητες δεκάδων αντιοξειδωτικών ουσιών, μία εκ των οποίων είναι η επιγαλλοκατεχίνη. Υπάρχουν χιλιάδες μελέτες οιοποίες καταδεικνύουν την ανώτερη αξία της ουσίας αυτής στο να καταπολεμά τις ελεύθερες ρίζες, αλλά και την ικανότητα να προστατεύει από μια μεγάλη ποικιλία ασθενειών. Επίσης, το κόκκινο κρασί, σε ποσότητα 2 ποτήρια ημερησίως, παρέχει στον οργανισμό την απαραίτητη ποσότητα ρεσβερατρόλης, η οποία θεωρείται πλέον η μόνη ουσία η οποία πραγματικά προσφέρει αντιγήρανση. Ακόμη, φυσικοί χυμοί, οι οποίοι παρασκευάζονται στο σπίτι και καταναλώνονται μέσα σε 10 λεπτά από την παραγωγή, δίνουν στον οργανσιμό το μάξιμουμ της αντιοξειδωτικής προστασίας. Παράλληλα, η τακτική αλλά ήπια άσκηση προσφέρει καλύτερη οξυγόνωση στο δέρμα με αποτέλεσμα, το μεγαλύτερο όργανο του ανθρώπου, να προστατέυεται καλύτερα από την έκθεση τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά παραγομένων ελευθέρων ριζών.

Συμπληρώματα Διατροφής:
Υπάρχουν πλέον στην αγορά εκατοντάδες σκευάσματα τα οποία περιέχουν μικροδιατροφικά στοιχεία σε ποσότητες που συνιστώνται έτσι ώστε να μη θεωρούνται σε ανεπάρκεια. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε την ποιότητά τους αλλά και να μη θεωρούμε δεδομένο ότι οι ποσότητες τις οποίες αναφέρουν ως Συνιστώμενες είναι και οι ενδεδειγμένες για κάθε περίπτωση. Για απλή συντήρηση πιθανότατα οι ΣΗΔ είναι αρκετές, αλλά σε περίπτωση που θέλουμε να προλάβουμε κάποια ασθένεια ή να επιβραδύνουμε μια ήδη υπάρχουσα οι ποσότητες που χρειάζεται ο οργανισμός είναι ίσως μεγαλύτερες. Συμπληρώματα τα οποία χρησιμοποποιούνται για αντιοξείδωση είναι οι αντιοξειδωτικές βιταμίνες C και E, η κουρκουμίνη, το λιποϊκό οξύ, η γλουταθειόνη, η ρεσβερατρόλη κ.ά. Κάθε ένα από αυτά έχει τις δικές τους κύριες εφαρμογές και η ποσότητα στην οποία πρέπει να χρησιμοποιείται εξαρτάται από το μέγεθος του οξειδωτικού στρες, το είδος της διαταραχής αλλά και από τα αποθέματα και τη γενικότερη κατάσταση του οργανισμού. Γενικά, τα συμπληρώματα διατροφής δεν θα πρέπει να λαμβάνονται ανεξέλεγκτα, αλλά πάντα υπό την επίβλεψη κάποιου ειδικού, γιατί ακόμα και οι βιταμίνες μπορούν να έχουν παρενέργειες.

Στην Υγειά σας! 
facebook.com/notes/spiros-stavrou