Τα τελευταία χρόνια ο αριθµός των ανθρώπων που έχουν αποπειραθεί να δώσουν τέλος στη ζωή τους έχει αυξηθεί σηµαντικά. Το 2009 σηµειώνονταν κατά µέσο όρο στην Ελλάδα µία αυτοκτονία την
ηµέρα, ενώ το 2010 ο αριθµός αυτός διπλασιάστηκε. O ψυχίατρος - θεραπευτής Αλέξανδρος Μπότσης µάς εξηγεί πώς φτάσαµε εδώ.
Σύµφωνα µε έρευνα του Πανεπιστηµίου της Οξφόρδης, η αύξηση των αυτοκτονιών κατά 6% µέσα σε ένα έτος οφείλεται στην αύξηση της ανεργίας κατά 4%. Στην Ελλάδα, επισηµαίνει ο κ. Μπότσης, είχαµε µέχρι πρόσφατα 5 αυτοκτονίες ανά 100.000 κατοίκους, αριθµός που τον τελευταίο καιρό µε την οικονοµική κρίση έχει αυξηθεί σηµαντικά. Το σίγουρο είναι πως δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία, καθώς πολλά περιστατικά αυτοκτονιών δεν αναφέρονται, ούτε περνάνε στον Τύπο. Το 80% πάντως αυτών που αυτοκτονούν επισκέπτονται ένα µήνα πριν από την πράξη τους ψυχολόγο ή ψυχίατρο µε σκοπό να του µιλήσουν γι’ αυτό που έχουν στο µυαλό τους να κάνουν.
Με αυτό τον τρόπο σώζονται ζωές;
Όχι πάντα, γιατί πολλοί ψυχολόγοι αποφεύγουν να ρωτήσουν τον άνθρωπο που φτάνει στο γραφείο τους αν σκέφτεται την αυτοκτονία, καθώς φοβούνται µήπως του βάλουν ιδέες! Ο υποψήφιος αυτόχειρας όµως βρίσκεται σε κατάσταση αµφιθυµίας, που σηµαίνει πως µέχρι την τελευταία στιγµή θέλει και δεν θέλει να πεθάνει. Στην πραγµατικότητα, κανένας δεν είναι 100% σίγουρος πως θα αυτοκτονήσει αλλά το σκέφτεται, όπως εξίσου σκέφτεται και να ζήσει. Εκείνη τη στιγµή πρέπει να βρεθεί κάποιος να τον στηρίξει, ώστε να µην προχωρήσει στην υλοποίηση της απόφασής του. Θα πρέπει να επισηµανθεί πως στη χώρα µας η ψυχιατρική και η ψυχολογική κοινότητα είναι περισσότερο προετοιµασµένες στο να δίνουν ποιότητα ζωής. Στην ψυχιατρική υπάρχει παρ’ όλα αυτά η ειδικότητα του αυτοκτονιολόγου, όπου ο γιατρός εκπαιδεύεται για να προλαβαίνει τον άνθρωπο από την αφαίρεση της ζωής του.
Οι γυναίκες ή οι άντρες αποφασίζουν ευκολότερα να δώσουν τέλος στη ζωή τους;
Βασικά, όλοι είµαστε εν δυνάµει αυτόχειρες, όπως και εν δυνάµει εγκληµατίες από τη στιγµή που το έγκληµα και η αυτοκτονία είναι οι δύο όψεις του ίδιου νοµίσµατος, ακραίες δηλαδή ενέργειες της επιθετικότητας. Το θέµα είναι αν τη δεδοµένη στιγµή και κάτω από δεδοµένες συνθήκες θα εγκληµατήσουµε ή θα αυτοκτονήσουµε. Από εκεί και ύστερα, σύµφωνα µε έρευνες, οι γυναίκες κάνουν πιο πολλές απόπειρες αυτοκτονίας, ενώ οι άντρες επιτυγχάνουν το θάνατο τρεις φορές περισσότερο από αυτές.
Υπάρχει διαφορά στον τρόπο µε τον οποίο γυναίκες και άντρες αποφασίζουν να δώσουν τέλος στη ζωή τους;
Οι γυναίκες επιλέγουν παθητικούς τρόπους, όπως τη λήψη χαπιών.
Οι άντρες προτιµούν το όπλο, τον απαγχονισµό ή την πτώση από µεγάλο ύψος, γιατί έχουν µεγαλύτερη επιθετικότητα.
Σε ποιες ηλικίες σηµειώνονται τα περισσότερα κρούσµατα;
Στους άντρες στην εφηβική, µετεφηβική και µέση ηλικία. Στις γυναίκες τα περισσότερα κρούσµατα σηµειώνονται στη µέση ηλικία, κατά την εµµηνόπαυση. Κρούσµατα έχουµε και κατά τη διάρκεια της λοχείας, οπότε οι γυναικείες ορµόνες, ενώ βρίσκονταν στα ύψη πριν από τον τοκετό, αµέσως µετά πέφτουν στο ναδίρ. Η απότοµη αυτή αλλαγή επηρεάζει τον εγκέφαλο προκαλώντας την επιλόχεια κατάθλιψη. Να υπογραµµίσω πως στο εξωτερικό σηµειώνονται επίσης κρούσµατα παιδικών αυτοκτονιών κυρίως έπειτα από σεξουαλική κακοποίηση.
Κατά πόσο τα άσχηµα παιδικά χρόνια µπορεί να σπρώξουν έναν άνθρωπο στην αυτοκτονία;
Υπάρχουν οι προδιαθεσικοί παράγοντες που έχουν να κάνουν µε τον τρόπο που µεγαλώσαµε και που µαζί µε την ψυχοπαθολογία µπορούν να οδηγήσουν κάποιον στο απονενοηµένο διάβηµα. Από τους κυριότερους είναι το χαοτικό οικογενειακό περιβάλλον και η στέρηση φροντίδας στα παιδικά χρόνια, που παρατηρείται κυρίως σε οικογένειες µε µητέρες που δεν φρόντιζαν το παιδί τους. Σύµφωνα µε έρευνες, έχει επίσης διαπιστωθεί πως πολλοί αυτόχειρες είχαν γονείς που µπορεί να ζούσαν µαζί, αλλά τίποτα δεν τους συνέδεε συναισθηµατικά και σε τέτοιες φάσεις το συναισθηµατικό διαζύγιο επηρεάζει τις παιδικές ψυχές περισσότερο από το νοµικό. Ένας ακόµα βασικός προδιαθεσικός παράγοντας είναι η χαµηλή σεροτονίνη στον εγκέφαλο, που καταγράφεται και όταν κάποιος υποφέρει από κατάθλιψη, και εδώ και χρόνια έχει βρεθεί πως µπορεί να ωθήσει κάποιον στην αυτοκτονία.
Κάποιος που δεν µπορεί να ελέγξει τις παρορµήσεις του θα φτάσει εκεί;Όχι µόνο θα φτάσει αλλά θα επαναλάβει τις απόπειρες πολλές φορές. Όσο περισσότερες όµως είναι οι απόπειρες τόσο µεγαλύτερος γίνεται ο κίνδυνος για µια πετυχηµένη µελλοντική αυτοκτονία.
Πόσο µπορούν να επηρεάσουν οι καιρικές συνθήκες έναν επίδοξο αυτόχειρα;
Ο καιρός πράγµατι επηρεάζει, γι’ αυτό και οι περισσότερες αυτοκτονίες σηµειώνονται το φθινόπωρο, το χειµώνα που η µέρα είναι µικρή και ο κόσµος κλείνεται στο σπίτι και προς την αρχή της άνοιξης. Επίσης, υπάρχουν κρούσµατα κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς από ανθρώπους που δεν µπορούν να ζήσουν το εορταστικό κλίµα που βλέπουν να απολαµβάνουν οι άλλοι.
Υπάρχουν κρούσµατα αυτοκτονίας από ερωτική απογοήτευση;
Καµιά ερωτική απογοήτευση δεν οδηγεί σε αυτοκτονία. Ένας άτυχος έρωτας, ένας χωρισµός µπορεί να είναι µόνο η αφορµή, ποτέ η αιτία. Στην πραγµατικότητα έχει αποδειχτεί πως ανάµεσα στους αυτόχειρες το 60% υποφέρει από ψυχοπαθολογικά κυρίως προβλήµατα, κατά κύριο λόγο από κατάθλιψη αλλά και από σχιζοφρένεια, µανιοκατάθλιψη, διαταραχές προσωπικότητας. Πρόκειται για ανθρώπους µε διαταραγµένη σκέψη που βλέπουν τα πράγµατα σαν µέσα από τούνελ (tunnel vision), µπερδεύουν τον πραγµατικό µε το φανταστικό κόσµο, έχουν χαµηλό αίσθηµα αυτοεκτίµησης και µειωµένη έως ανύπαρκτη αυτοπεποίθηση. Κάποιοι έχουν ιστορικό βίαιης ενέργειας, που σηµαίνει πως έχουν αποπειραθεί να αυτοκτονήσουν στο παρελθόν. Το σηµαντικό όµως είναι πως σύµφωνα µε έρευνες αποδεικνύεται ότι όσοι αυτοκτονούν, εκτός από τις ψυχικές ασθένειες, είχαν υποστεί τον τελευταίο χρόνο πριν πάρουν την τραγική απόφαση πολλά στρεσογόνα γεγονότα, όπως χηρεία, διαζύγιο, θάνατο συντρόφου, απώλεια δουλειάς, ανεργία, θανατηφόρες ασθένειες, µεγάλη υποβάθµιση του κοινωνικού τους επιπέδου λόγω έλλειψης χρηµάτων. Καταστάσεις που εξασθενούν τη δύναµη του ανθρώπου να αντιµετωπίσει τα καθηµερινά του προβλήµατα στρέφοντάς τον εντέλει προς το θάνατο.
Η απόπειρα αυτοκτονίας εκτός από επιθετική ενέργεια ενάντια στον ίδιο µας τον εαυτό είναι παράλληλα και ένα επιθετικό µήνυµα σε ανθρώπους από το περιβάλλον του αυτόχειρα;
Κάθε αυτοκτονία έχει πολλούς αποδέκτες, καθώς ο αυτόχειρας µε την πράξη του είναι σαν να αφήνει µηνύµατα σε γονείς, σύντροφο, φίλους λέγοντας «δεν µε φροντίζατε όσο έπρεπε, περίµενα περισσότερα από σας». Πρόκειται για µηνύµατα που βγάζουν επιθετικότητα και εκφράζουν παράπονα για τη συµπεριφορά των άλλων απέναντί του. Εννοείται δε πως κάθε αυτοκτονία είναι ένα τροµερό στίγµα για την οικογένεια εκείνου που έφυγε, που επιπλέον κατατρέχεται από ενοχές και τύψεις γιατί δεν έκανε ό,τι έπρεπε ώστε να προλάβει το κακό.
Ξεχωρίζετε εκείνους που µπορεί το µυαλό τους να πηγαίνει στην αυτοκτονία;
Έχω µετεκπαιδευτεί στην Αµερική γύρω από την αυτοκτονιολογία και έχω γράψει σχετικά µε το θέµα. Τους καταλαβαίνω από τον τρόπο που κινούνται, µιλάνε, γράφουν. Υπάρχουν πάντως και άνθρωποι που κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας µού εκµυστηρεύονται πως σκέπτονται να αυτοκτονήσουν λέγοντάς µου ακόµα και τον τρόπο που έχουν επιλέξει. Εννοείται πως προσπαθώ να τους εξασφαλίσω τη ζωή.
Υπάρχουν σηµάδια ή ενέργειες που να δείχνουν πως κάποιος σκέπτεται να αυτοκτονήσει;
Το να είναι κάποιος µελαγχολικός, να κλείνεται στον εαυτό του και να τον παραµελεί, να αποσύρεται από φίλους και αγαπηµένα πρόσωπα. Όλα αυτά είναι σηµάδια που προετοιµάζουν το έδαφος. Όπως και το να φτιάχνει τη διαθήκη του, να γράφει σηµειώµατα, να απειλεί πως θα αυτοκτονήσει, ακόµα και να αγοράζει σχοινιά τη στιγµή που δεν τα χρειάζεται για να φτιάξει κάτι. Σε αυτή την περίπτωση εννοείται πως δεν πρέπει να υπάρχει εύκολη πρόσβαση σε όπλα, γιατί ειδικά στις νεαρές ηλικίες που ο παρορµητισµός είναι έντονος το κακό δεν αργεί να γίνει. Ο αλκοολισµός όπως και άλλες εξαρτήσεις από ουσίες είναι συνδεδεµένος µε την αυτοκτονία, καθώς αίρει τις αναστολές. Πολλοί θάνατοι από υπερβολική δόση υποκρύπτουν αυτοκτονία.
Πώς µπορούµε να βοηθήσουµε έναν άνθρωπο όταν καταλαβαίνουµε πως σκέπτεται την αυτοκτονία;
∆εν υπάρχουν συνταγές. Το µόνο που χρειάζεται είναι απλά ανθρώπινη αυθεντική συµπεριφορά και άµεση επίσκεψη στον ειδικό για φαρµακευτική θεραπεία και ψυχοθεραπεία, καθώς το να αψηφήσουµε τυχόν απειλές µπορεί να αποβεί εγκληµατικό.
Όσοι αυτοκτονούν πριν πάρουν την τραγική απόφαση έχουν υποστεί πολλά στρεσογόνα γεγονότα που εξασθενούν τη δύναµή τους να αντιµετωπίσουν τα προβλήµατα.
Info
Ο Αλέξανδρος Μπότσης είναι ψυχίατρος - θεραπευτής, επίκουρος καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήµιο Αϊνστάιν της Νέας Υόρκης και στο Πανεπιστηµιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Αθηνών, µέλος της τετραµελούς κατευθυντήριας επιτροπής του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας για την Πρόληψη των Αυτοκτονιών.
myworld.gr
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου